Het is bijna zo ver! Op dinsdag 9 september komen leraren, schoolleiders,  curriculumexperts van SLO, collega’s van Stichting Technasium en Vereniging nlt bij elkaar bij in Amersfoort. Dit voor de aftrap van het schooljaar waarin we met in totaal zestien scholen de conceptexamenprogramma’s nlt en O&O voor havo en vwo gaan beproeven. Acht scholen voor nlt en acht scholen voor O&O. Wat houdt dit in en hoe pakken we dit aan? Je leest het in dit bericht.

Een ambitieus en betekenisvol curriculum

Twee en half jaar lang werkte een vakvernieuwingscommissie met vele anderen aan de zeventien examenprogramma’s voor de natuurwetenschappelijke vakken, waaronder de vier van nlt en O&O. Zij formuleerden inhouden die voor leerlingen relevant zijn om te leren, te kennen, kunnen en ervaren. 
Een ambitieus en betekenisvol curriculum!  

Wat is er nieuw?

Een drietal ‘nieuwigheden’ springt er echt uit.

• Om de samenhang tussen de natuurwetenschappelijke vakken biologie, natuurkunde, nlt, O&O en scheikunde te benadrukken, bestaan conceptexamenprogramma’s van alle vakken voor alle schoolsoorten uit dezelfde zes domeinen. Deze zes domeinen zijn: aard van de natuurwetenschappen en technologie, concepten, denkwijzen, vraagstukken, werkwijzen en zelfontwikkeling. Zowel leraren als leerlingen hebben hiermee een gemeenschappelijk kader èn de aansluiting in vakinhoud is beter afgestemd en zichtbaar.  
• Bij nlt is de grote nadruk op het domein vraagstukken nieuw. Het gaat om vraagstukken die grotendeels aansluiten op de Sustainable Development Goals (SDG’s) en die een natuurwetenschappelijke of technologische aanpak vereisen, naast eventueel een benadering vanuit de sociale of menswetenschappen. Op zowel havo als vwo is het domein vraagstukken bij nlt het startpunt voor het examenprogramma. Realistische vraagstukken zijn altijd interdisciplinair en het leren interdisciplinair denken blijft dan ook heel belangrijk binnen nlt.
• In de conceptexamenprogramma's blijft het onderzoeken, ontwerpen en werken aan levensechte opdrachten centraal staan. De projecten waaraan leerlingen werken zijn vaak interdisciplinair van aard en vereisen een natuurwetenschappelijke en technologische aanpak, waarbij soms inhouden uit maatschappij- en kunstvakken nodig zijn. Ten opzichte van de huidige programma's zijn de inhouden explicieter opgeschreven.

Is het ook een bruikbaar én uitvoerbaar curriculum?

Die vraag staat centraal als we met leerlingen, leraren en schoolleiders aan de slag gaan. We doen het werk van de commissies dus niet dunnetjes over, maar we toetsen de conceptopbrengsten aan de praktijk.

Een cruciale fase, want:

• met leraren en schoolleiders toetsen we in hoeverre de conceptexamenprogramma’s bruikbaar zijn voor het maken van onderwijs- en toetsprogramma’s in bovenbouw havo en vwo
• met leerlingen en leraren toetsen we in hoeverre de conceptexamenprogramma’s effectief zijn en dus leiden tot gewenste opbrengsten bij leerlingen en haalbaar zijn voor leerlingen én leraren
• met leraren en schoolleiders onderzoeken we wat de randvoorwaarden zijn voor implementatie op alle scholen
• met leraren, schoolleiders en alle betrokkenen evalueren we de wijze waarop we de fase van beproeven organiseren voor toekomstige programma’s die nog met de onderwijspraktijk beproefd moeten worden.  

Wat willen we concreet weten?

De belangrijkste vragen waar we met leerlingen, leraren, schoolleiders en andere betrokkenen een antwoord op gaan zoeken?

Voor nlt:

• In hoeverre is het haalbaar en voor leerlingen en leraren verwacht uitvoerbaar om de conceptexamenprogramma’s in twee jaar (havo) en drie jaar (vwo) te onderwijzen en te examineren?
• Is het op basis van het examenprogramma mogelijk om passend te differentiëren tussen havo en vwo?
• Welke vormen van toetsing en examinering sluiten goed aan bij de bedoeling en inhouden van de nieuwe programma’s, in het bijzonder als het gaat om het domein denkwijzen?
• In hoeverre is het goed mogelijk om de bestaande nlt-modules aan te passen naar bedoeling en inhouden van de nieuwe examenprogramma’s?
• Hoe ziet een systematiek eruit die scholen helpt bij de selectie van modules waarmee de nieuwe programma’s dekkend worden onderwezen en geëxamineerd?
• Hoe we nlt beproeven en met welke nlt-modules, dat doen we allemaal in afstemming én samenwerking met de vereniging nlt. Zo maken collega’s van de vereniging nlt aangepaste versies van een aantal bestaande modules. In deze modules krijgen verschillende onderdelen van de nieuwe examenprogramma’s, inclusief toetsing, een plek. Eén module wordt in een havo- en een vwo-variant ontwikkeld.

Voor O&O:

• In hoeverre gaat het lukken om in de bovenbouw alles uit het examenprogramma te kunnen doen, nu de eindtermen specifieker zijn geworden en er nieuwe inhouden binnen de domeinen concepten en denkwijzen zijn bij gekomen?
• Zijn de verschillen tussen havo en vwo in voldoende mate gespecificeerd in de conceptexamenprogramma's?
• Hoe gaan we bepalen of een individuele leerling een eindterm daadwerkelijk beheerst in een situatie waarin alleen maar groepswerk plaatsvindt?
• Hoe zorgen we ervoor dat elke leerling voldoet aan de doelen over het gebruiken van wiskunde en modellen, want leerlingen werken nou eenmaal in wisselende samenstellingen aan de verschillende projecten. Allemaal interessante vragen die we gaan uitzoeken.
• Dit doen we niet alleen. Voor het beproeven van O&O werken we nauw samen met Stichting Technasium. Hoe we dit doen en met wie precies, lees je in deze nieuwsupdate.

Zo beproeven we

We beginnen op 9 september 2025 met een startdag in Amersfoort. We gaan aan de slag met de conceptexamenprogramma’s en geven leraren inzicht in de inhouden die we gaan beproeven. Ook brengen we in kaart of er nog laatste (kleine) bijstellingen nodig zijn in het Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA).

Van startdag tot slotdag

Vanaf de startdag tot de herfstvakantie bereiden leraren samen met onze curriculumexperts lessen voor. In de perioden tussen de herfst- en kerstvakantie geven de leraren les in de nieuwe inhouden. 

• Voor nlt gaan leraren aan de slag met de module Nederland, waterstofland (NL, H2-land), zowel op havo als vwo.
• Voor O&O wordt er gewerkt met materialen die helpen bij het aanleren en evalueren van de eindtermen uit de domeinen denkwijzen en werkwijzen.

Deze evalueren ze tijdens een tweede landelijke bijeenkomst op 16 december 2025. Vanaf januari beproeven leraren andere inhouden.  

• Voor nlt gaan leraren aan de slag met 'Lijmen en Hechten' of 'Fijnstof' voor havo en met 'Hart en Vaten' of 'Rijden onder Invloed' voor vwo.
• Voor O&O zal dan waarschijnlijk het accent liggen op de eindtermen uit de ‘aard van de natuurwetenschappen en technologie’ en ‘zelfontwikkeling'.

Daarna volgt een slotdag met eindevaluatie op 14 april 2026. Tussentijds bezoeken we de scholen en organiseren we voor leraren online vragenuren en uitwissel- en inspiratiesessies om kennis, goede praktijken en materialen te delen.

Parallel aan het traject met leerlingen en leraren, praten we met schoolleiders over wat nodig is om de conceptexamenprogramma’s (en -syllabi) goed te laten landen in de klas en in de school. En wat daar ook landelijk voor nodig is.

Komen tot definitieve conceptexamenprogramma’s

Vanaf april 2026 wegen we alle feedback zorgvuldig, bespreken we deze met betrokken partijen en scherpen we vervolgens de conceptexamenprogramma’s aan.